| Wat staat in de moderne tijd centraal? Definieer dit begrip. | Het rationalisme: het verstand van de mens is allesomvattend. |
| Wat is een gevolg van het rationalisme? | De wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw en daarbij de scheiding tussen de kerkelijke waarheid en de werkelijke waarheid. |
| Wat is de verlichting en waar begon het? | De verlichting was een politiek filosofische stroming die begon in Engeland, maar later voornamelijk belangrijk werd in DU en FR tussen 1720 en 1780.
De stroming liet zijn sporen achter in het recht. |
| Wat is het natuurrecht? | Het recht dat besloten ligt in de menselijke natuur (menselijke reden, aangeboren recht). Men denkt redelijk, dus men creëert redelijk recht.
Er is een sprake van een directe verwevenheid van recht en moraal (rechtvaardigheid).
Oorsprong: 17e/18e eeuw in FR/DU. |
| Leg de transitie uit van Grotius a.d.h.v. de vroeg moderne tijd en de moderne tijd. | In inleidinge geeft hij de aanzet tot het natuurrecht. Dit was typisch humanistisch, want hij wilde het eigen Hollandse recht perfectioneren en dit vulde hij ook nog aan met andere rechtsbronnen (o.a. natuurrecht).
Hij werkt later het natuurrecht uit in De Iure. Hierin stelt hij dat de mens een sociale wil heeft en graag samenleeft (natuurrecht). |
| Welke staatsvorm is er vanaf de 18e eeuw in opkomst? Definieer het. | De territoriale vorstenstaat (derde staatsvorm). De vorst is hierbij symbool van de staat.
Twee hoofdkenmerken:
1. Vorstelijke macht bouwt zich uit (intern)
- Absolutistische vorst (machtsvolheid)
- Machiavelli, Baudin (verzorgen theoretische basis over de machtsvolheid)
2. Depersonificatie van de staat (extern)
- Staat is een autonome entiteit met de vorst als hoogste orgaan (en als symbool) |
| Hoe wordt het Europa van de 18e eeuw gevormd? | Met nationalisme, politieke verlichting, politieke filosofen, revoluties en de romantiek. |
| Wat houdt de politieke verlichting in? | Men is voor vrijheid en gelijkheid. Men is tegen de standenmaatschappij en wil een goede organisatie van de macht (soevereiniteit bij WM en rechter als bouche de la loi).
De praktijk: vorst is WM, rechter volgt de wet. |
| Wat stelt Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)? | Hij stelt het volgende:
- Er is een natuurtoestand (men is hierin vrij en gelijk)
- Men is van nature goed en gelukkig
- Men sticht de staat (zorgt voor onvrijheid & ongelijkheid)
- Geen vooruitgangsoptimisme
- Maar wel mogelijkheid tot verbetering met een nieuw sociaal contract (staat: garantie van vrijheid, gemeenschap: volkssoevereiniteit)
- Rousseau geloofde niet in heersers, enkel in volkssoevereiniteit
- Volkssoevereiniteit: VV --> algemeen belang |
| Wat stelt Thomas Hobbes (1588-1679)? | Hij stelt het volgende:
- Leviathan (1651)
- Een natuurtoestand met mensen die geen politieke organisatie hebben
- Negatieve natuurtoestand: ieder voor zich (enkel recht op zelfbehoud)
- Los dit op met een sociaal contract: de staatsvorming
- Mensen onderling sluiten een sociaal contract en stellen een heerser aan
- De heerser: de leviathan
- Leviathan is niet gebonden aan contract (en voorkomt chaos)
- Geweldsmonopolie, want handhaving van vrede |
| Wat stelt John Locke (1632-1704)? | Hij stelt het volgende:
- Two treatises of government (1679-1681/1690)
- In de natuurtoestand was alles prima (respect en zelfbehoud)
- De staat dient het eigendom te beschermen
- Wordt geregeld middels grondwet, constitutie
- Heerser is gebonden aan het sociale contract (hij staat er niet boven)
- Bevoegdheden van heerser worden gereguleerd in contract
- UM en RM bij heerser, WM bij volk |
| Wat stelt Montesquieu (1689-1755)? | Hij stelt het volgende:
- De l'esprit des lois (1748)
- Geen natuurtoestand en sociaal contract (geen sociaal contract-denker)
- Macht wordt verdeeld middels Trias Politica
- De rechter kan alleen de mond zijn van de wet |
| Wat houden de Constitution (1787) en de Bill of Rights (1789) in? | Constitution: machtenonderscheiding
Bill of Rights: fundamentele rechten/vrijheden |
| Wat stelt Grotius (HdG) in Inleidinge? | Dat er uit een ongeoorloofde handeling twee verbintenissen konden ontstaan: een straf en een schadevergoeding. Deze vloeien voort uit het aangeboren recht (natuurrecht). |
| Wat houdt de rationalistische wetenschapsfilosofie in? | De stoffelijke wereld kun je volledig begrijpen door je ratio te gebruiken. |
| Welke twee belangrijke voorgangers had de rationalistische wetenschapsfilosofie? | Copernicus: stelde dat de zon het middelpunt van het heelal is (tegenspraak met de leer van de kerk)
Galileo Galilei: de aarde draait rond de zon (het middelpunt van het heelal). De kerk start een proces tegen hem, hij moet zijn woorden terugnemen |
| Wie is de grondlegger van de rationalistische wetenschapsfilosofie (rationalisme)? | René Descartes (Frans):
- Methodische twijfel (twijfel aan alles)
- Eén ding waar je niet aan moet twijfelen: ik denk dus ik besta (cogito ergo sum)
- Vanuit deze basiswaarheid kan men de hele stoffelijke wereld verklaren |
| Wie is een bekend figuur bij het modernisme? | Charles Perault:
- Scholastiek & humanisme: niet belangrijk
- Met ratio kan je alles bereiken
- De geschiedenis vormt dan ook een afgesloten tijdvak, kijk hier niet aan
- Kijk enkel naar de toekomst met ratio |
| Benoem de twee dimensies van de verlichting. | De politieke dimensie: redelijk staatsbestel nodig
De juridische dimensie: redelijk recht + rechtspleging nodig |
| Benoem de gevolgen van het rationalisme op het recht. | De gevolgen:
1. Codificatie (wetboeken die steunen op de verlichting en het natuurrecht)
2. Wetgeving gericht op samenleving (legaliteitsbeginsel, gelijkheidsbeginsel, Rousseau)
3. Idee van tijdloos en universeel recht creëren, zorgde voor een nieuwe, eigen gecreëerde, invulling van wetboeken
- Vooruitgangsoptimisme, tijdloos & universeel doordat je zelf recht kan bedenken |
| Leg de ontwikkeling van de menselijke rede uit (bartolisme, humanisme & natuurrecht). | Scholastiek (bartolisme)
- Ratio als instrument om het recht (RR) te begrijpen en toegankelijk te maken
Humanisme (2e generatie)
- Ratio als toetssteen om recht (RR) toe te passen (wanneer pas je toe, wanneer niet?)
Natuurrecht
- Ratio als instrument om recht te maken |
| Wanneer vindt codificatie plaats en welke onderdelen worden verwerkt in de codificatie? | De codificatie vindt plaats in de 19e eeuw.
- Verlichting: wetgeving, legaliteit & gelijkheid
- Natuurrecht: maakbaarheid & tijdloosheid van het recht (geen uni --> elk land anders)
- Humanisme: systematisering & nationalisering van het recht
Ook nieuw recht wordt gecodificeerd. |
| Leg uit wat de exegetische school was. | De exegetische school was een reactie op de codificatie:
RW'ers moeten enkel uitleggen. Fervent voorstanders van de codificatie van het recht in de wetboeken. Enkel de wet is recht. De wetgever bepaalt wat recht is. Geen normatief oordeel (recht is recht, geen verwevenheid met moraal) |
| Leg uit was de historische school was. | De historische school was een negatieve reactie op de codificatie:
1. Inspiratie vanuit de romantiek
2. Recht is deels het resultaat van een historisch groeiproces
- Deels rationeel van aard
- Deels spontaan van aard (afhankelijk van alle toevaligheden)
3. De spontane rechtsontwikkeling is bij elk volk anders (volksgeist)
- Resultaat van de geschiedenis van het volk
4. Vroegtijdige codificatie is slecht
5. Codificatie = conservering recht
6. Verdere rechtsontwikkeling moet door RW'ers worden gestuurd |
| Leg uit wie Von Savigny was. | Von Savigny:
1. Recht is het resultaat van een historisch groeiproces (gevallen verschillen, want volksgeist)
- Deels rationeel van aard: ingegrepen door juristen
- Deels spontaan van aard: toevalligheden
2. Hij verzet zich tegen vroegtijdige codificatie
- Codificeren als rechtsontwikkeling is voltooid
- Codificatie behelst geen creatie van nieuw recht, maar conservering van bestaand recht
3. Indien RW'ers zich bezighouden met recht, is de rechtsontwikkeling niet langer spontaan van aard (te rationeel) |
| Definieer de romantiek. | Een cultuurstroming (19e eeuw) die in Engeland en Duitsland leefde:
- Reactie op rationaliteit van de verlichting
- Het gevoelsleven stond centraal, i.p.v. ratio
- Niet alles is rationeel te verklaren |
| In wat splitst de historische school? | De romanisten: willen rechtsontwikkeling met RR
De germanisten: willen rechtsontwikkeling aan de hand van het middeleeuwse en Germaanse recht (Gebroeders Grimm) |
| Welke vier rechtsbeginselen vloeien voort uit HdG zijn boek (De iure...)? | De beginselen:
- Respecteren van andermans eigendom
- Nakomen van gemaakte afspraken
- Vergoeden van toegebrachte schade
- Toedienen van verdiende straf |
| Benoem de kenmerken van het natuurrecht? | Het natuurrecht heeft weinig met je rechtsgevoel te maken. Het heeft meer te maken met je ratio:
- Constructivisme (maakbaarheid van het recht, vloeit voort uit ratio)
- Universaliteit (redelijk recht)
- Tijdloos (redelijk recht) |
| Benoem de twee belangrijkste figuren van het vernunftrecht (verstandsrecht, natuurrecht voor Duitsers). | Samuel Pufendorf (1632-1694)
Christian Wolf (1679-1754) |
