| cka jane yndyrnat?
ku treten? | Yndyrmat janë komponime tëË rëndësishme organike, te cilat nuk tretën s
uje e tretën në tretës organikě: benzol, kloroform, aceton, alkool. |
| ku gjenden? | Gjenden n
bimě, në shtazë dhe në mikroorganizma. Kur merren në sasi të medha me ushgim
deponohen në organizëm. Yndyrmat ndahen në yndyrna të thjeshta (lipide ) dhe
në yndyrna të përbëra (lipoide) |
| lipidet e thjestshta kush ben pjese?
ne lipide te perbera? | Ne lipide të thjeshta bëjnë pjesë ndymatjdhevajrat e zakonshmej Lipidet e
thjeshta në qelizë janë lipide rezerve, kurse ipidet e perbera Jane lipide
strukturore (fosfolipidet), të cilat së bashku me proteina i ndertojnë membranat
qelizore. |
| pse jane te rendesishme lipidet per qelizen | Lipidet janë të rëndësishmë për qelizën, sepse si sheqemat janë substanca
energjetike. Sasia e lipideve rezervë në qelizë ndryshon vazhdimisht, sepse këto
marrin pjesë në procese metabolike, ndërsa sasiae lipideve strukturore është
zakonisht konstante, nuk ndryshon. |
| molekula e yndres se thjeshte eshte e ndertuar prej? | Molekula e yndyrës së thjeshtëështë
e ndërtuar prej glicerolit dhe acideve të larta
yndyrore (zakonisht aciditstearikpalmitik
dhe oleik), të cilat janë të idhura përglicerol.
Prandaj, për nga natyra kimike këto
janëjestere |
| yndyrnat te cilat permbajne acidete pangopura yndyrore?
te ngopura yndyrore? | Yndyrnat, të cilat përmbajnë
acide të pangopura yndyrore (acide
yndyrore me nje ose me shume lidhje
dyfishore), janë në giendje të lëngët si vaji.
Yndymat që përmbajnë acide të ngopura
ac. yndyror
yndyrore janë në gjendje të ngurtë. |
| ajane te pasura me energji yndyrnat>
pse yndyra gjate oksidimit jep dyfish me teper uje.
shembull | Y ndyrnat janë më të pasura me energji
kimike se sheqernat. Mandej, yndyra gjatë
oksidimit jep dyfish më tepër ujë në krahasim me substancat e tjera ushqyese,
për arsye se yndyra përmban sasi të mëdha të hidrogjenit. Kjo veti është sidomos
e rëndësishme për organizma të cilët jetojnë në kushtet e mungesës së ujit. Si
shembull për këtë dukuri mund të merret embrioni 1 zogut në zhvillim (në vezë).
Ose aftësia e deves që me ditë të tëra të udhëtojë nëpër shkretëtirë pa pirë ujë. |
| fosfolipidet?
prej cka perbehen?
ku marrin pjese? | Prej lipideve të përbëra më të rëndësishme janë fosfolipidet.pjesë në ndërtimin e membranave qelizore (Janë lipide strukturore) dhe të
membranave të organeleve qelizore (bërthamës, mitokondrieve). Këto janë të
ndertuara nga gliceroli, dy molekula acid yndyror, një molekulë acid fosforik dhe
një molekulë të ndonjë baze azotike |
| kush ben pjese ne lipide strukturore? | Në lipide strukturore bëjnë pjesë
edhe yndyrmat të cilat gjenden në inde yndyrore që rethojnë veshkat (i mbrojnëveshkat) nga lëndimet mekanike ose disa
organe té tjera dhe në ind yndyror
nenlekuror si izolator i temperaturěs. |
| steroidet?
kush ben pjese ne steroide? | Steroidet. - Bëjnë pjesë në lipide,
edhe pse për nga struktura kimike
dallohen nga lipidet. Vetia e përbash-
ket me lipide është se jauk treten ne
uje Në steroide bën pjesë, p.sh.
kolesteroli,i cili gjendet gati në të gjitha
qelizat e njeriut |
| kolesteroli i keq dhe kolesteroli i mire? | Kur rritet sasia e tij,
shkaktohet murosjae brendshme e enëve të gjakut. Në këtë rast zvogëlohet
elasticiteti i enëve të gjakut e mund të shkaktohet(mbyifja e enëve të gjakut>
Pasojë e këtyre ndryshimeve është ritjac shtypies së giakur.pika në zemër ose.
pika në tru. Në këtë rast bëhet fjalë për kolesterolin e"keq". Kolesteroli mund të
jetë edhe i "mirë", sepse nga ai krijohen acidet biliare (marrin pjesë në tretjen e
yndyrěs në zorrë), krijohen hormonet seksuale, c krijohen edhe hormonet e kores
SC gjëndrës mbiveshkore. |
