| per organizmat e gjalle cka eshte e domosdoshme? | Për organizmat e gjallë është i domosdoshëm një burim i përhershëm i
energjisë. Kjo energji është e nevojshme për zhvillimin e proceseve jetësore,
pér proceset e biosintezës, për përtëritjen e indeve ose për shumim. Asnjë
gjallesë, qoftë ajo njëqelizore Ose shumëqelizore nuk mund të ekzistojë pa
energji.
Organizmat e gjallë furnizohen me energji nga mjedisi në të cilin jetojnë. |
| Cili është burimi kryesor i energjisë në tokë? | Ekzistojnë burime të ndryshme të energjisë dhe të gjitha llojet e organizmave
nuk mund t'i shfrytëzojnë burimet e njëjta të energjisë.
Bimët e gjelbra e shfrytëzojnë dritën e diellit si burim të energjisë.
Ne planetin tonë vetëm bimëte gjelbra janë në gjendje që me proces te
C CO t'i krijojnë substancat organike. Ato e arrijnë këtë me proces të SIntezës nga substancat joorganike-ujit me substancat e tretura minerale
fotosintezës (greq. foton-drite, sintezis per te krijuar, për të ndértuari
sintetizojnë (i krijojnë) sheqernat pandërprerë nga uji dhe CO,, Biméti kriioe
sheqernat me pjesëmarrjen e energjisë së dielit, të cilën e transformojné ně crerd
te molekulave organike. Pra, në komponime kimike është e lidhur energi e
diellit. Organizmat të cilët janë të aftë që vetë ta krijojnë ushqimin quhen
organizma autotrofë. Bimët e gjelbra janë organizma autotrofe.
Energjiae lidhur e diellit gjendet, po ashtu, ne shtresat e thëngjillit, ně nafte
në gas tokësor.
i krijojne
en |
| pse oksigjeni qarkullon vazhdimisht? | Në procesin e fotosintezës liro-
het oksigjeni i cili shpenzohet gjatë
procesit të frymëmarrjes te bimět, te
kafshët dhe te njeriu. Ky oksigjen qëe
shpenzohet vazhdimisht edhe
regjenerohet vazhdimisht nga anae
bimëve me proces të fotosintezës.
Prandaj, sasia e oksigjenit në ajër
është rreth 21%. Në anën tjetër, bimět
e shfrytëzojně CO,-in, i cili lirohet në
procesete frymëmarrjes te të gjitha
gjallesat. Në saje të procesevetë
fotosintezës dhe të frymëmartjes në
natyrë qarkullon vazhdimisht oksigje |
| A është fotosinteza proces tipik anabolik? | Gjatë fotosintezës si proces tipik
anabolik akumulohetenergiia.kamike |
| cilen energji e shfytezojne organizmat shtazore?
me cka i marrin komp. organike? | Organizmat shtazorë dhe njeriu për nevoja të veta energjetike e shfrytëzojnë
vetëm energjinë kimike (energjinë e komponimeve organike). Organizmat shtazorë
komponimet organike i marrin me ushqim. Me procese të ndërlikuara biologjike
të njohura si frymëmarje qelizore (procese katabolike) komponimet e përbëra
organike (sheqermat, lipidet, proteinat) oksidohet ("digjen"), duke liruara CO
dhe ujë dhe në këtë rast lirohet energjia kimikee cila akumulohet në fomě të
ATP-sě. Këta organizma, të cilët nuk mund ta krijojnë vetë ushqimin (shtazët he nieriu) quhen organizma kemiotrofë ose heterotrofé. Ekziston lidhshmëri
noushte midis organizmave heterotrofë dhe autotrofë, |
| dallo fotosintezen dhe frymemarrjen | Burim kryesorë i energjisë në tokë është dielli.
Fotosinteza është proces tipik anabolik (proces endergon
endoenergjetik), në të cilin lidhet (akuulohet) ener, "ia.
- Fryinëmarrja qelizore është proces në të cilin lirohet energjia
ekzergon (ekzoenergjetik).
-Sipas mënyrës së asimilimit të energjisë nga ambienti
organizmat e gjallë ndahen në fototrofë dhe kemiotrofë (autotroié dic
heterotrofë) |
| Komento produktet përfundimtare të frymëmarrjes me ato
përfundimtare te fotosintezës.
Komento produktet përfundimtare të frymëmarrjes me ato që
marrin pjesë në procesin e fotosintezës | fs |
| Substancat që krijohen në procesin e fotosintezës janë.. | OKSIGJENI
SUBSTANCAT ORGANIKE
SHEQERI, AMIDON |
| Kushtet e nevojshme pë zhvillimin e procesit të fotosintezës janë... | ENERGJIAE
CO2
KLOROPLASTI
USI ME SUBSTANCAT
E TRETURA MINERALE
DIELLIT |
| Pse janë bimët autotrofe?
Pse konsiderohen bimët burim i oksigjenit në natyrë? | sepse |
| per ke eshte kemosinteza karakterisitike?
sie sigurojne energjine? | Kemosintcza është proces karakteristik për disa lloje të baktereve. Ato
e sigurOojnë energjinë me oksidinm të disa komponimeve inorganike. Përmes
procesit lë oksidinmit të disa komponimeve inorganike lirohet një sasi e vogël
eenergjisë, e cila është e mjaftushme për knijimin e materieve organike te
aktere |
| bakteret sintetike cka jne?
si ndahen? | Bakteret të cilat janë të afta të krycjnë kemosinterën quhen baktere kemo-
ntetike. Këto baktere 'nuk kanë klorofil dhe janë organizma pa ngjyrë. Sipas
I fë substratil në lë cilin jelojnë, organizmat kemosintetikë ndahen në:
luana
nitrifīkues,
hekurorë,
sulfurik,
hidrogjenorë etj. |
| bakteret nitrilikuese | hokteret nitrilikuese jctojnë në lokë dhe bëjnë transfornmimin e
veTakul në kripëra të acidit nitrik. Në procesin e nitrifikimit (kalbëzimit
m be rinave organıke) një lloj i baktereve e transformon amoniakun ne
he energjinë c liruar e shlrytëzon për sintcza tč veta. |
| bakteret hekurore? | ekzistoinë edhe baktere të cilat e lilojne
iC c he llogari të oksidimit të subslancave minerale. Midis iyrejau
sle bakteret hekurore, tii cilat i transformojnë kripëral e heru
hC honiponine organIkC. |
| baktere sulfurike? | Ne dete, moçale dhe bunme të ngrohta, ku ka mbeturina të botës bimore e
ore. jetojne baktere të cilat pasit'iizhërthejnë ato mbeturina krijohet hidrogjeni
isulfuruar (HS) Keto quhen baktere sulfurike |
| baktere
hidrogjenore? | Ka edhe baktere të cilat për nevojat e veta e sigurojnë energjinë me
dksidim te hidrogjenit në prani të oksigjenit të ajrit. Këto quhen baktere
hidrogjenore: |
