| Desiderius Erasmus | Een beroemde geleerde en een van de eerste om kritiek op de katholieke kerk te hebben (1466-1536). |
| Humanist | Geleerde die de klassieke cultuur en literatuur bestudeerde en imiteerde. (Humanisten bewonderden de cultuur van de klassieke oudheid. Ze bestudeerden de boeken van Griekse en Romeinse geleerden, filosofen en dichters als Plato, Vergilius en Seneca.) |
| Maarten Luther | Oprichter Protestantse kerk |
| Hervorming | Poging om iets te doen aan de problemen binnen de katholieke kerk, die leidde tot de stichting van de protestantse kerk (ook Reformatie genoemd). |
| Reformatie | Poging om iets te doen aan de problemen binnen de katholieke kerk, die leidde tot de stichting van de protestantse kerk (ook Hervorming genoemd). |
| Predikant | Iemand die in een protestantse kerk de dienst leidt (dominee). |
| Protestantse Kerk | Behorend tot het deel van het christendom dat in navolging van Luther, Calvijn en andere hervormers het gezag van de paus verwerpt. |
| landsheer | Heerser over een gebied dat geen koninkrijk is. (In de Nederlanden wordt de titel gebruikt om alle titels van Karel V en Filips II mee samen te vatten.) |
| gewest | Gebied in de Nederlanden met eigen bestuur, regels en privileges (provincie). |
| Staten (gewestelijke) | Bijeenkomst van de afgevaardigden van de geestelijkheid, adel en steden in een gewest (in de tijd van de Republiek ontbrak de geestelijkheid). |
| privilege | Speciale recht dat een persoon, stad of gewest kreeg van de landsheer. |
| landvoogd(es) | Vervang(st)er van de landsheer, verantwoordelijk voor alle gewesten in de Nederlanden. |
| stadhouder | Vervanger van de landsheer in het gewest. In de tijd van de Republiek benoemden de gewestelijke Staten de stadhouder. |
| Staten-Generaal | De afgevaardigden van alle gewestelijke Staten bij elkaar. |
| plakkaat | Openbare bekendmaking. |
| Ketter | Iemand die zich niet houdt aan de officiële leer en regels van de Kerk. |
| inquisitie | Organisatie binnen de katholieke kerk die zich bezighield met het opsporen en veroordelen van ketters. |
