| Wat houdt het in dat de economie en de politie sociale instituties zijn? | dat het een belangrijk sociaal levensterrein of maatschappelijk subsysteem is dat aan de behoeften van mensen tegemoet moet komen. De economie wordt gestuurd door politieke keuzes. |
| Welke grote veranderingen bracht te industriële revolutie met zich mee? | - nieuwe energiebronnen zoals stoom;
- centraliseren van arbeid in fabrieken wat zorgde voor een scheiding van werk en privé;
- fabricage en massaproductie;
- specialisatie;
- loonarbeid. |
| Wat is de postindustriële economie? | een productiestelsel dat gebaseerd is op dienstverlening en een geavanceerde technologie. door automatisering zijn er minder mensen werkzaam in de productie wat ertoe leidt dat de dienstverlenende arbeid de overhand krijgt. |
| Wat zijn de grootste veranderingen van de informatierevolutie? | - van concrete producten naar ideeën;
- van mechanische vaardigheden naar communicatieve vaardigheden;
- van fabrieken naar waar dan ook |
| Wat zijn de drie economische sectoren in een samenleving? | 1. primaire sector: het deel van de economie dat grondstoffen aan de natuurlijke omgeving onttrekt;
2. secundaire sector: het deel van de economie dat grondstoffen in goederen omzet;
3. tertiaire sector: het deel van de economie waarin het juist om diensten gaat. |
| Wat zijn vijf gevolgen van de mondiale wereld? | 1. er is een mondiale arbeidsverdeling: specialisaties in bepaalde sector van de economie;
2. steeds meer producten worden via meerdere landen doorgevoerd;
3. nationale regeringen controleren niet langer de economische activiteiten die zich binnen hun landsgrenzen afspelen;
4. klein aantal internationaal opererende bedrijven controleert een groot deel van de economische activiteiten;
5. globalisering van de economie beïnvloedt het leven van werknemers in Nederland: banenverlies en lagere lonen. |
| Wat is het kapitalisme en wat zijn de drie kenmerken? | = een economisch systeem waarin de natuurlijke rijkdommen en de middelen om goederen en diensten te produceren in particuliere handen zijn.
1. privébezit of privé-eigendom
2. persoonlijke winststreven
3. concurrentie en consumentengedrag (vrijemarktprincipe/ onzichtbare hand van vraag en aanbod van Smith) |
| Wat is het socialisme en wat zijn de vier kenmerken? | = een economisch stelsel waarin de natuurlijke rijkdommen en de middelen om goederen te produceren en diensten te verlenen collectief bezit zijn.
1. collectief bezit;
2. nastreven van collectieve doelen;
3. overheidscontrole van de economie: een centraal geleide economie;
4. gerechtigheid betekent zoveel mogelijk tegemoetkomen aan de basisbehoeften van alle inwoners. |
| Wat is een welzijnskapitalisme/verzorgingsstaat? | = een economisch en politiek stelsel dan een grotendeels marktgerichte economie combineert met uitgebreide sociale welzijnsprogramma's (stelsel van sociale zekerheid). |
| Via welke twee factoren kunnen de soorten economieën met elkaar vergeleken worden? | - economische productiviteit (gemeten door bbp)
- economische gelijkheid (gemeten door verdeling van middelen van bestaan onder inwoners)
- persoonlijke vrijheid |
| Wat zijn de morele- en structurele kenmerken van een verzorgingsstaat? | morele: betreffen de waarden die centraal staan; in NL is dat solidariteit (confessionelen), individuele vrijheid (liberalen), gelijkheid (socialisten)
structurele: betreffen de inrichting en organisatie van deze staatsvorm. |
| Voor het meten van de kwaliteit van sociale rechten kan er volgens Esping-Andersen naar drie dingen gekeken worden. Welke drie dingen zijn dit? | 1. mate van decommodificatie: de mate waarin mensen niet afhankelijk zijn van de (arbeids)markt om in hun bestaan te voorzien;
2. mate van defamiliarisatie: de mate waarin mensen niet afhankelijk zijn van de hulp van de eigen familie om in hun bestaan te voorzien;
3. de mate waarin het overheidsbeleid leidt tot stratificatie (ongelijkheid) tussen burgers. |
| Welke drie type verzorgingsstaten zijn er volgens Esping-Andeson? | 1. sociaaldemocratisch regime: burgers zijn het minst afhankelijk van de markt, ruim vangnet voor iedereen door de staat, nadruk op arbeidsparticipatie;
2. corporatistische regime: verantwoordelijkheid opvangen van sociale risico's in eerste instantie bij gezin en familie, sociale voorzieningen voornamelijk gericht op hoofdkostenwinner in gezin;
3. liberale regime: op de markt moeten sociale risico's worden ingedamd, relatief weinig collectieve voorzieningen, minimaal vangnet, mensen dienen zich vooraf in te dekken tegen sociale risico's. |
| Hoe kijken de moderniseringstheorie en de afhankelijkheidstheorie tegen multinationals aan? | m: door inkomens, investeringen, banen en technologieën die de multinationals brengen wordt de levensstandaard verhoogd;
a: multinationals vergroten de mondiale ongelijkheid, blokkeren de ontwikkeling van plaatselijke industrieën en dwingen de arme landen te produceren voor de export i.p.v. producten voor de plaatselijke bevolking |
| Hoe kan primitieve macht van de politiek in legitieme macht worden omgezet? | 1. traditionele autoriteit hangt samen met bloedverwantschap;
2. rationeel-legale autoriteit hangt samen met instanties en recht;
3. charismatische autoriteit hangt samen met bijzondere persoonlijke eigenschappen. |
| In welke vier categorieën kunnen de politieke systemen over de wereld worden ingedeeld? | - monarchie
- democratie
- autoritarisme
- totalitarisme |
| Wat is een monarchie? | = een politiek systeem waarin één enkele familie van generatie op generatie aan de macht is. het ontleent zijn legitimiteit aan tradities. vroeger absoluut (macht door god), tegenwoordig constitutioneel (o.b.v. de grondwet wordt geregeerd door gekozen politici, onder leiding van premier). |
| Wat is een democratie? | = een politiet systeem dat de macht aan het volk geeft. gezag ligt in handen van volksvertegenwoordigers. problemen: bureaucratie (dus meeste overheidswerknemers niet verkozen); economische ongelijkheid (rijken hebben meer te zeggen dan arme). voordeel: veel rechten en vrijheden. |
| Wat is een autoritarisme? | = een politiek systeem dat de bevolking het recht op regeringsdeelname ontzegt. geen scheiding der machten. |
| Wat is een totalitarisme? | = een in extreme mate gecentraliseerd politiek stelsel dat het dagelijks bestaan van de mensen in belangrijke mate bepaalt. |
| Wat houdt verzuiling en pacificatie in? | verzuiling: een verticale organisatie van verschillende levensbeschouwingen in de samenleving, waarbij de elite met elkaar in contact blijven.
politie van pacificatie: een verzoening tussen tegengestelde sociale klassen. |
| Welke drie machtsmodellen zijn ontwikkeld? | 1. pluralistisch model
2. machtselitemodel
3. marxistisch model |
| Wat houdt het pluralistische model in? | deze analyse gaat ervan uit dat de macht in een samenleving onder een groot aantal concurrerende belangengroepen verdeeld is. deze verdeling is functioneel, omdat het noodzakelijk is voor het voortbestaan van een samenleving. de politiek bestaat uit onderhandelingen en organisaties functioneren als vetogroepen. het politieke proces is afhankelijk van het sluiten van compromissen. iedereen heeft eigen zeggenschap in het politiek systeem. |
| Wat houdt het machtselitemodel in? | dit is een politiek analysemodel dat de macht bij een rijke elite legt. de toplaag van de samenleving bezit het meeste geld en macht in de economie, de overheid en het leger. elites kunnen overstappen tussen sectoren en zo hun macht vergroten. de mensen aan de top zijn zo machtig dat ze geen echte oppositie hebben. |
| Wat houdt het marxistische model in? | dit is een analysemodel waarin de politiek wordt verklaard in termen van het functioneren van het economische stelsel van een samenleving. het model gaat ervan uit dat alle instituties van een samenleving per definitie vooringenomen zijn. machtselites zijn creaties van de kapitalistische economie. de economie is bepalend voor de cultuur. de politieke economie van het kapitalisme, dus het systeem zelf, is het probleem. |
| Hoe kan een revolutie worden gedefinieerd en wat zijn bepaalde kenmerken? | = het omverwerpen van een politiek systeem om het door een ander systeem te vervangen.
1. stijgende verwachtingen
2. harde, niet-ontvankelijke regering
3. radicaal leiderschap van intellectuelen
4. aanstellen van nieuw, wettig bewind |
| Hoe kan terrorisme worden gedefinieerd en wat zijn belangrijke kenmerken? | = het gebruik van of dreigen met geweld, als politieke strategie, door een individu of een groep; een politieke daad die de regels van bestaande politieke systemen overschrijdt.
1. terroristen proberen het geweld als een legitieme politieke tactiek af te schilderen
2. terroristische daden worden niet alleen door bepaalde groeperingen, maar ook door regeringen ten opzicht van hun eigen volk gepleegd (staatsterrorisme)
3. democratieën wijzen terrorisme uit principe af, maar zijn erg kwetsbaar voor terroristen omdat zij de bevolking veel persoonlijke vrijheden geven en een minder grote politieke macht hebben.
4. sommige partijen vinden iets terrorisme, terwijl anderen het niet zo zien (terrorist of vrijheidsstrijder) |
| Hoe kan oorlog worden gedefinieerd en wat zijn factoren die tot oorlog kunnen leiden? | = door regeringen geleide georganiseerde gewapende conflicten tussen de bevolking van twee of meer landen.
1. waargenomen bedreigingen
2. sociale problemen
3. politieke doelstellingen
4. morele doelstellingen
5. afwezigheid van alternatieven |
| Hoe kunnen we oorlogsgevaar verminderen? | 1. principe van mutual assures destruction: het land dat als eerst aanvalt van eveneens vernietigd worden (afschrikkingsstrategie).
2. diplomatie en ontwapening: d kan veiligheid laten toenemen, nadeel van o is dat landen zich niet willen verzwakken.
3. onderliggende conflicten oplossen en een meer rechtvaardige wereld creëren. |
